اوراق قرضه قابل تبدیل و تعویض با سهاماوراق قرضه قابل تبدیل و تعویض با سهام، اوراق قرضه مرکبی است که دربردارنده امتیاز مضاعفی برای صاحب آنها می‌باشد. دارنده این‌گونه ورقه قرضه می‌تواند تحت شرایطی به جای طلبکار شرکت بودن، شریک شرکت شود. این کار از طریق پذیره‌نویسی اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام و پذیره‌نویسی اوراق قرضه قابل تعویض با سهام امکان‌پذیر می‌باشد. [۱]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۵، چ۷، ج۲، ص۱۰۲.
۱ - چیستی اوراق قرضهاوراق قرضه، اوراق قابل معامله‌ای است که نشان‌دهنده مبلغی وام با بهره معین می‌باشد که تمام آن یا اجزای آن باید در موعد یا مواعد معینی مسترد گردد و شرکت سهامی عام می‌تواند تحت مقررات قانونی این اوراق را منتشر نماید. [۲]
انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی، دانشنامه حقوق خصوصی، تهران، انتشارات محراب فکر، ۱۳۸۴، چ۱، ج۲، ص۱۱۶۱.
۲ - انواع اوراق قرضهدارنده اوراق قرضه تنها طلبکار شرکت محسوب می‌شود و پس از دریافت وجه اوراق قرضه ارتباطش با شرکت قطع می‌شود. این اوراق قرضه، اوراق قرضه ساده هستند. در مقابل این اوراق، اوراق قرضه مرکب وجود دارند که دربردارنده امتیاز مضاعفی برای صاحب آنها هستند. این امتیاز عبارت است از اینکه دارنده این‌گونه ورقه قرضه می‌تواند تحت شرایطی به جای طلبکار شرکت بودن، شریک شرکت شود. این کار از طریق پذیره‌نویسی اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام و پذیره‌نویسی اوراق قرضه قابل تعویض با سهام امکان‌پذیر می‌باشد. ۳ - تبدیل اوراق قرضه به سهامدارندگان اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام می‌توانند درصورت سودآور شدن شرکت، با شریک شدن در شرکت از سود حاصله استفاده نمایند. پس از شریک شدن دارندگان اوراق قرضه، بازپرداخت اوراق قرضه نیز منتفی می‌شود. [۳]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۱۰۳.
۳.۱ - شرایط تبدیلتبدیل اوراق قرضه به سهام به شرایطی نیاز دارد که ذیلاً مورد بررسی قرار می‌گیرد: [۴]
حسنی، حسن، حقوق تجارت، تهران، نشر میزان، ۱۳۸۵، چاپ پنجم، ص۸۵.
ا. انتشار اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام مستلزم این است که مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت، بنابه پیشنهاد هیات‌مدیره و گزارش خاص بازرسان شرکت، این امر را تصویب نماید. [۵]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۷۱.
ب. مجمع عمومی فوق‌العاده که اجازه انتشار این اوراق را صادر می‌نماید باید شرایط و مهلتی را که در طی آن مدت دارندگان این‌گونه اوراق قرضه خواهند توانست اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کنند را معین نماید. علاوه بر آن مجمع عمومی اجازه افزایش سرمایه را نیز به هیات‌مدیره می‌دهد. [۶]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۹.
چگونگی انتشار آگهی و صدور ورقه قرضه در اوراق قرضه برابر مواد ۵۷، ۵۸، ۵۹ و ۶۰ ل. ق و همانند اوراق قرضه عادی می‌باشد و تنها در اطلاعیه انتشار این اوراق و ورقه قرضه قابلیت تبدیل ورقه قرضه به سهام و مهلت و شرایط این تبدیل آورده می‌شود. ۳.۲ - چگونگی تبدیلشرایط و ترتیب تعویض ورقه قرضه با سهم باید در ورقه قرضه قید شود. تعویض ورقه قرضه با سهم تابع میل و رضایت دارنده ورقه قرضه است. دارنده ورقه قرضه در هر موقع قبل از سررسید ورقه می‌تواند تحت شرایط و به ترتیبی که در ورقه قید شده است آن را تبدیل به سهم شرکت نماید. [۷]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۴.
هرگاه قبل از رسیدن مهلت بازپرداخت اوراق قرضه، دارنده این اوراق بخواهد آنها را به سهام شرکت تبدیل نماید، شرکت مکلف است این تبدیل را انجام دهد. در صورتی که دارنده ورقه قرضه مایل به تبدیل این اوراق به سهام شرکت نباشد، شرکت باید طلب ناشی از این اوراق را به صاحبان آن بپردازد. [۸]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۱۰۴.
هیات‌مدیره شرکت، براساس تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده، در پایان مهلت مقرر برای تبدیل این اوراق به سهام شرکت، معادل مبلغ اوراق قرضه‌ای که جهت تبدیل به سهام شرکت عرضه شده است سرمایه شرکت را افزایش داده و پس از ثبت این افزایش در مرجع ثبت شرکت‌ها، سهام جدید صادر و به دارندگان اوراق قرضه مذکور معادل مبلغ اوراقی که به شرکت تسلیم کرده‌اند سهم خواهد داد. [۹]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۷۰.
[۱۰]
خزاعی، حسین، حقوق تجارت، تهران، نشرقانون، ۱۳۸۵، چ۱، ج۲، ص۱۷۸.
۴ - تعویض اوراق قرضه با سهاماوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت، اوراق قابل معامله وعده‌داری است که مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت سهامی عام پس از صدور اجازه افزایش سرمایه شرکت، انتشار این اوراق را تصویب می‌کند. [۱۱]
افتخاری، جواد، شرکتهای تجارتی، تهران، انتشارات ققنوس، ۱۳۸۴، چ۲، ص۱۱۴.
انتشار اوراق قرضه قابل تعویض با سهام مستلزم افزایش سرمایه می‌باشد. در شرکت سهامی عام، مجمع عمومی فوق‌العاده باید به پیشنهاد هیات‌مدیره و گزارش خاص بازرسان شرکت همزمان با صدور اجاره انتشار این نوع اوراق قرضه، افزایش سرمایه شرکت را حداقل برابر با مبلغ قرضه تصویب نماید. [۱۲]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۱.
زیرا درصورت تعویض این اوراق با سهام، سرمایه شرکت افزایش می‌یابد و مبلغ اوراق قرضه جزو سرمایه شرکت می‌شود. درنتیجه سرمایه شرکت از مبلغ ثبت‌شده بیشتر می‌گردد. [۱۳]
عرفانی، محمود، حقوق تجارت، تهران، انتشارات جنگل، ۱۳۸۸، چ۱، ج۲، ص۴۲.
در این افزایش سرمایه فقط بانکها و مؤسسات مالی معتبر می‌توانند سهام جدید شرکت را پذیره‌نویسی نمایند. تعیین شرایط بانکها و مؤسسات مالی را که می‌توانند افزایش سرمایه شرکت‌ها را پذیره‌نویسی کنند با شورای پول و اعتبار می‌باشد. هم‌چنین تعداد سهام پذیره‌نویسی شده در این افزایش سرمایه باید حداقل برابر تعداد اوراق قرضه قابل تعویض با سهام باشد. بعلاوه این افزایش سرمایه باید قبل از صدور اوراق قرضه بوسیله یک یا چند بانک و یا مؤسسه مالی معتبر پذیره‌نویسی شده باشد و قراردادی که درخصوص این‌گونه پذیره‌نویسی و شرایط آن بین شرکت و این‌گونه پذیره‌نویسان منعقد شده است نیز باید به تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده برسد والا معتبر نخواهد بود. [۱۴]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۲.
باید دانست که با این پذیره‌نویسی حق تقدم سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تعویض با اوراق قرضه خودبهخود منتفی خواهد بود. [۱۵]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۳.
شرایط صدور و انتشار این‌گونه اوراق قرضه مانند اوراق قرضه عادی است و فقط باید در ورقه قرضه قابلیت تعویض با سهام و شرایطی که باید برای تعویض رعایت شود و نام بانک یا مؤسساتی که تعهد تعویض اوراق قرضه با سهام را نموده‌اند آورده شود. بانک یا مؤسسه مالی که سهام شرکت را پذیره‌نویسی نموده است نمی‌تواند این سهام را در اختیار خودش بگیرد بلکه تنها می‌تواند از حقوق مربوط به این سهام استفاده نماید آن‌هم تا زمانی که دارندگان اوراق قرضه قابل تعویض با سهام، تعویض اوراق خود را با سهام (که در اختیار شرکت است) تقاضا بنمایند [۱۶]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۱۰۶.
تعویض ورقه قرضه با سهم تابع میل و رضایت دارنده ورقه قرضه است. دارنده ورقه قرضه در هر موقع قبل از سررسید ورقه می‌تواند تحت شرایط و به ترتیبی که در ورقه قید شده است آن را با سهام شرکت تعویض نماید. [۱۷]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۴.
تعویض این اوراق با سهام طبق شرایط مندرج در اوراق قرضه انجام می‌گیرد. [۱۸]
حسنی، حسن، حقوق تجارت، ص۸۴.
هرگاه دارنده ورقه قرضه نخواهد ورقه خود را با سهام شرکت تعویض بنماید، سهام در مالکیت بانک یا مؤسسه مالی پذیره‌نویس باقی می‌ماند. حال چنان‌چه در قراردادی که بین بانک یا مؤسسه پذیره‌نویس و شرکت درخصوص پذیره‌نویسی منعقد شده است، توافق شود که در این مورد شرکت سهام را باطل کند و پول بانک یا مؤسسه مالی را بابت پذیره‌نویسی به او پس بدهد، سهام در مالکیت بانک یا مؤسسه مالی پذیره‌نویس نخواهد بود و درصورتی که چنین توافقی صورت نگرفته باشد، بانک یا مؤسسه مالی شریک شرکت باقی خواهد ماند. [۱۹]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۱۰۶.
۵ - نتایج انتشار اوراق قرضهنتایج انتشار این‌گونه اوراق قرضه در زیر مورد اشاره قرار می‌گیرد. [۲۰]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۱۰۷.
الف) پس از انتشار اوراق قرضه تا پایان موعد یا مواعد اوراق قرضه، شرکت نمی‌تواند اوراق قرضه جدید قابل تعویض یا قابل تبدیل به سهام منتشر کند یا سرمایه خود را مستهلک سازد یا آن را از طریق بازخرید سهام کاهش دهد یا اقدام به تقسیم اندوخته کند یا در نحوه تقسیم منافع تغییراتی بدهد. کاهش سرمایه شرکت درنتیجه زیان‌های وارده که منتهی به تقلیل مبلغ اسمی سهام و یا تقلیل تعداد سهام بشود شامل سهامی نیز که دارندگان اوراق قرضه در نتیجه تبدیل اوراق خود دریافت می‌کنند می‌گردد و چنین تلقی می‌شود که این‌گونه دارندگان اوراق قرضه از همان موقع انتشار اوراق مزبور سهامدار شرکت بوده‌اند. [۲۱]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۵.
ب) پس از انتشار اوراق قرضه تا پایان موعد یا مواعد اوراق قرضه، صدور سهام جدید در نتیجه انتقال اندوخته به سرمایه و بطور کلی دادن سهام و یا تخصیص یا پرداخت وجه به سهامداران تحت عناوینی از قبیل جایزه یا منافع انتشار سهام ممنوع خواهد بود مگر آن‌که حقوق دارندگان اوراق قرضه که بعداً اوراق خود را با سهام شرکت تعویض می‌کنند به نسبت سهامی که درنتیجه معاوضه مالک می‌شوند حفظ شود. به این منظور شرکت باید تدابیر لازم را اتخاذ کند تا دارندگان اوراق قرضه که بعداً اوراق خود را با سهام شرکت تعویض می‌کنند بتوانند به نسبت و تحت همان شرایط حقوق مالی فوق را استیفانمایند. [۲۲]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۶.
ج) سهامی که جهت تعویض با اوراق قرضه صادر می‌شود بانام بوده و تا پایان موعد یا مواعد اوراق قرضه، وثیقه تعهد پذیره‌نویسان مبنی بر تعویض سهام با اوراق مذکور در برابر دارندگان اوراق قرضه می‌باشد و نزد شرکت نگاه‌داری خواهد شد این‌گونه سهام تا انقضا موعد یا مواعد اوراق قرضه فقط قابل انتقال به دارندگان اوراق قرضه بوده و نقل و انتقال این‌گونه سهام در دفاتر شرکت ثبت نخواهد شد مگر وقتی‌که تعویض ورقه قرضه با سهم احراز گردد. [۲۳]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۷.
د) سهامی که به منظور تعویض با اوراق قرضه صادر می‌شود تا زمانی که این تعویض به عمل نیامده است تا انقضای موعد یا مواعد اوراق قرضه قابل تامین و توقیف نخواهد بود. [۲۴]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۸.
۶ - تشابه و تفاوت تبدیل و تعویضاین دو نوع اوراق قرضه از جهاتی مشابه و از جهاتی متفاوت از یکدیگر هستند. [۲۵]
افتخاری، جواد، شرکتهای تجارتی، ص۱۱۹.
۶.۱ - وجوه تشابهوجوه تشابه این دو نوع اوراق قرضه ذیلاً مورد اشاره قرار می‌گیرد. ۱- هر دو نوع اوراق قرضه با پیش‌بینی مقررات اساسنامه یا بنا به تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده صادر می‌گردد. ۲- صدور هر دو نوع اوراق قرضه موجب افزایش سرمایه شرکت می‌شود. ۳- صدور هر دو نوع اوراق قرضه نهایتاً منجر به افزایش سهامداران شرکت می‌گردد. ۴- در هر دو نوع اوراق قرضه، شرایط جایگزینی ورقه قرضه با سهام باید در ورقه قرضه قید گردد و تعویض یا تبدیل ورقه قرضه با سهام تابع میل و رضایت دارنده ورقه است. ۶.۲ - وجوه تفاوتوجوه تمایز این دو نوع اوراق قرضه در زیر مورد اشاره قرار می‌گیرد. ۱- افزایش سرمایه شرکت سهامی عام باید قبل از صدور اوراق قرضه‌ی قابل تعویض با سهام، توسط یک یا چند بانک یا مؤسسه مالی معتبر پذیره‌نویسی شده باشد اما در اوراق قرضه قابل تبدیل با سهام چنین امری صورت نمی‌گیرد. [۲۶]
حسنی، حسن، حقوق تجارت، ص۸۹.
۲- افزایش سرمایه شرکت هنگام صدور اوراق قرضه قابل تعویض با سهام حداقل برابر با مبلغ اوراق قرضه خواهد بود اما در هنگام صدور اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام شرکت، افزایش سرمایه معادل مبلغ بازپرداخت نشده اوراق قرضه است. ۳- سهام صادرشده برای تعویض با اوراق قرضه قابل تعویض با سهام، سهام با نام خواهد بود اما سهام صادره برای تبدیل با اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام می‌تواند بانام یا بی نام باشد. ۴- سهامی که جهت تعویض با اوراق قرضه قابل تعویض با سهام صادر می‌شود تا زمانی که این تعویض صورت نگرفته است، به عنوان وثیقه بانکها یا مؤسسات مالی پذیره‌نویسی‌کننده‌ی افزایش سرمایه شرکت، در محل شرکت نگهداری شده و تا انقضای موعد یا مواعد اوراق قرضه، قابل تامین و توقیف نیست اما صدور سهام جدید برای مبادله با اوراق قرضه قابل تبدیل با سهام شرکت، در پایان مهلت تعیین‌شده برای تبدیل اوراق به سهام، پس از مشخص شدن مبلغ بازپرداخت نشده اوراق قرضه، صادر و به دارندگان این‌گونه سهام تحویل می‌گردد. ۵- حق رجحان سهامدارن در خرید سهام قابل تعویض با سهام شرکت خودبهخود از بین می‌رود اما در اوراق قرضه قابل تبدیل با سهام چنین امری وجود ندارد. [۲۷]
لايحه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت، ماده۶۳.
۶- در اوراق قرضه قابل تعویض با سهام، مجمع عمومی فوق‌العاده، افزایش سرمایه را همزمان با اجازه انتشار اوراق قرضه تصویب می‌کند اما در اوراق قرضه قابل تبدیل با سهام، مجمع عمومی اجازه افزایش سرمایه را به هیات‌مدیره می‌دهد. ۷ - پانویس
۸ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اوراق قرضه قابل تبدیل و تعویض با سهام»، تاریخ بازیابی۹۸/۱/۱۷. رده‌های این صفحه : حقوق تجارت | شرکت
|